تصاویر بالا از پشت برخی از فرش های دست بافت گرفته شده است. که تعداد گره و رجشمار و حدود مرغوبیت فرش را نشان میدهد ، در ادامه با برخی از معروف ترین طرح های فرش دستبافت ایرانی آشنا میشوید
طرح شاه عباسی لچک ترنج
این فرش با ترکیب رنگهای آبی متنوع، در میان دسته فرش های معروف به شاه عباسی ممتاز است. ابتدا در کاشان بافته شده است و جزء طرحهای خاص کاشان می باشد. در وسط آن به نقش ترنج بر می خوریم که لوزی شکل و از هر دو طرف دارای دو سر ترنج نسبتا کوچک است. نقش لچکها طبق معمول انعکاسی از نقش ترنج وسط می باشد. متن اصلی با گلها و گردش اسلیمی های ظریف پر شده است. لچکها جوری در متن پیشرفته اند که متن را بصورت بیضی عظیمی جلوه گر ساخته اند. زمینه این بیضی عظیم فیروزه ای رنگی است، در حالیکه زمینه بقیه قالی به رنگ سرمه ای است. حاشیه بزرگ و حاشیه های کوچک با گلهای شاه عباسی پر شده است. این قالی نه تنها در کاشان بلکه در اردستان و سمنان نیز بافته می شود.
طرح ترنجی دسته گل
شیوه رنگ آمیزی و بیشتر جزئیات این قالی مختص طراحان همدان است اما به طرح این طراحان، مقداری گلهای شاه عباسی و خطوط اسلیمی نیز اضافه گردیده است. ترنج وسط بسیار ظریف و ربع آن در هر چهار گوشه نسبت به وسعت قالی کوچک جلوه می کند. سر ترنجها به صورت بادبزن و یا دم افشان طاوس تعبیه شده اند و مشحون از شکوفه ها می باشند. متن به رنگ لاکی قرمز دانه است و دسته گلهای ویژه قالبهای همدانی، به قرینه همدیگر میان گلهای شاه عباسی و اسلیمی ها جا داده شده است. زمینه حاشیه بزرگ سرمه ای است و با دسته گلهای سبک همدان در میان شاخه های اسلیمی تزئین گردیده است و چنین تضادی در رنگی یعنی میان سرمه ای حاشیه بزرگی والاکی قرمز دانه متن، از ویژگیهای فرشهای همدان می باشد. حاشیه های کوچکتر با گلهای تک و کوچک و حاشیه های باریک آخری با گلهای زنجیره باف زینت شده اند. این فرش بسیار ظریف است. با تغییر کمی در نقشه و گره های محدودتر در ملایر هم بافته می شود شستشوی فرش دستباف.
رنگ بژ و آبی سیر رنگهای معمول و مورد پسند در این گونه فرشهاست که در آباده و اصطهبانات تولید می شود. جزئیات نقوش و اشکال، خط هیروگلیف را بیاد می آورد. قرمز تند بارنگ بژ این قالی در تضاد مطبوعی است.
طرح بندی دسته گل
این مجموعه زیبا ترکیبی است از یک سلسله برگهای نخل بادبزنی و گلهای شاه عباسی و دسته گلهای تجرید یافته و بته جقه های معروف به مادر و بچه که با برگها و غنچه های ظریف به صورت لوزی ها گرد هم آمده اند، بدون آنکه طرحی بر طرح دیگر مسلط باشد. این نقش در سرتاسر قالی تکرار گشته است و به آسانی می توان در نظر مجسم کرد که از حاشیه ها خواهد گذشت و همچنان ادامه خواهد یافت. متن فرش به رنگی شتری و جزئیات نقوش به رنگهای قرمز ملایم و آبی و قهوه ای است. در حاشیه بزرگی دسته گلها یک درمیان تکرار گردیده است و شاخه های ظریف به شکل اسلیمی ها و مزین به برگهای ظریف این دسته گلها را در بر گرفته است. این طرح همواره مورد تقاضای زیاد بوده است و مخصوصا در اروپا خواهان بسیار داشته است. سبک فرش، همدانی و در همدان و بیجار بافته می شود. این قالی بسیار با دوام و ریز بافت است و می توان آنرا با گره های کمتر و در نتیجه درشت بافت تر هم تهیه نمود
طرح ایلیاتی هیبت لو
از این فرش در آباده بافته شده است با لچک و ترنج خاصی که به طرح هیبت لو معروفست. نقوش این فرش از نقشهای جاجیم و گلیم مأخوذ گردیده است، و بوسیله قشقائی ها در جنوب ایران تهیه شده است. مشخصه عمده طرح هیبت لو ترنج هندسی و کوچک وسط است و لچکهای بزرگی چهار گوشه ها که هر کدام گذشته از جزئیات بیشمار نقوش وخطوط، یک طرح خاص هندسی را در منتهی الیه گوشه هایشان در بر گرفته اند. رنگ آمیزی مجموعه در این فرش چشم گیر است. معمولا این نوع فرش ذهنی بافت است و نقوش حیوان و گل و گیاه و جزئیات دیگر از محیط طبیعی گرداگر بافنده به او الهام می گردد. اخیرا این نقوش زنده و چشم نواز ایلیانی را به روی کاغذ آورده اند.
رنگ بژ و آبی سیر رنگهای معمول و مورد پسند در این گونه فرشهاست که در آباده و اصطهبانات تولید می شود. جزئیات نقوش و اشکال، خط هیروگلیف را بیاد می آورد. قرمز تند بارنگ بژ این قالی در تضاد مطبوعی است.
طرح گلدانی بند اسلیمی
طرح پر کار این فرض این فرش قمی تلفیقی از گلهای طراحی شده شاه عباسی، اسلیمی های دهن اژدری، گلدانهای گل، دسته گلهای گل فرنگ، ضمن بیضی های طرح ساروق که با رنگ آمیزی متناسب مجموعه ی هم آهنگی بوجود آورده است. رنگ متن سورمه ای است و بر آن چهار گلدان و چهار قاب به قرینه یکدیگر نقش گردیده است. زمینه ی حاشیه بزرگ قرمز روناسی است و ترکیبی است از برگ های طراحی شده ی نخل و برگهای ریز و گلهای تزئینی که در طرفین بدو اسلیمی محدود گردیده اند. این حاشیه خود قاب جالبی است برای متن اصلی. از هر نقطه نظر که بنگریم این فرش را یک اثر دل انگیز ایرانی می یابیم.
طرح شاه عباسی افشان
ترکیب دلپذیر رنگهای قرمز روناسی، بژ شتری، آبی زنگاری و کمی سفید در این فرش کار نائین در دیگر قالیهای ایرانی کمتر سابقه دارد. نقوش، افشان و سرتاسری و به سبک بندی است یعنی نقش اصلی متن بارها تکرار گردیده است و دو نیمه فرش به قرینه یکدیگر یکسان بافته شده است. خوشه های انگور، برگهای نخل بادبزنی، برگهای مو تجدید یافته و برگهای شبیه پر بصورت موزون و با رعایت قرینه سازی بر روی متن گفتی افشانده شده اند.
در حاشیه ها شاخه پیچها، گلهای تجرید یافته ی شاه عباسی را بر خود پذیرا گشته اند. غنای طرح و هم آهنگی رنگ این فرش را به حق یک قالی پر از تجمل و نفاست نائینی معرفی می کند.
طرح بندی شاخه گوزن حیواندار
این قالی در نائین شهر کوچکی بر سر راه اصفهان و ییزد بافته شده است. طرح آن بندی یعنی تکرار نقوش در متن است و این نقوش ترکیبی است از اشکال تجرید یافته ی شاه عباسی و طرحهای خاص بیجار. در متن، گلهای طراحی شده با برگها و غنچه هایشان بدو شاخ پر پیچ و خم گوزن محدود می گردند و بر سر شاخهای گوزنها گلهایی است که به ردیف در یک خط قرار گرفته اند. اگر از نزدیک و به دقت نگاه کنیم ضمن پیچ و خم نقوش به اشکال انواع مختلف حیوانات بر می خوریم ، بسکه بافت فرش ظریف است در نظر اول کتوجه نمی شویم. در حاشیه ی بزرگ به اسلیمی های دو گردشی بر می خوریم که گلهای تجرید یافته را در بر گرفته اند اما حاشیه های کوچک با گلهای ریز و اسلیمی های زنجیره ای پر شده اند. مانند غالب طرحهای نائین، رنگهای این فرش ملایم و ریزه کاری های آن متناسب و هم آهنگ می باشد.